خدمات زهرا نظام مافی در مهرآباد
اگر ساکن محله مهرآباد باشید این نام را زیاد شنیده اید: “زهرا نظام مافی”؛ بانویی که بخشی از توسعه و آبادانی محله مهرآباد وابسته به نام او بوده است. در این مقاله با ملک9 همراه باشید تا بدانید چرا اکثر اسناد املاک مهرآباد جنوبی به نام این بانوی خیر سند خورده است.
زهرا نظام‌مافی یکی از خیرانی است که مهرآباد آبادانی و رونق این روزهای خود را مدیون اوست. مدرسه، درمانگاه و مسجد از جمله موقوفات زهرا نظام مافی است که باعث آبادانی این بخش از محله‌های منطقه ۹ شده است. همزمان با ساخت پادگان نظامی (دانشگاه هوایی کنونی و پادگان جی) در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ و همچنین با واگذاری اراضی توسط مرحومه نظام مافی، محله در اندک زمانی به شهر ملحق شد.
از جمله این موقوفات می توان به واگذاری پنج هزار متر مربع و دو میلیون ریال وجه نقد به وزارت فرهنگ وقت به سرپرستی دکتر مهران، به منظور تأسیس مؤسسه ای تعلیماتی در سال ۱۳۳۸ ه.ش در روستای مهرآباد اشاره کرد. امروز در این مؤسسه دبیرستانی به نام ۱۵ خرداد دایر است.
تأسیس و وقف ورزشگاه ویژه معلولین و بانوان کشور با مساحتی بالغ بر چهار هزار و هشتصد و بیست و سه متر مربع در سال ۱۳۴۴ ه.ش که به سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران صلح شد نیز از دیگر موقوفات این بانو است. ورزشگاه مذکور در منطقه ای بود که سابق «غار» خوانده می شد و از دهستان های منطقه مهرآباد است. این ورزشگاه در حال حاضر در خیابان شمشیری، خیابان شهید علی اکبر رعنایی در جنوب فرودگاه مهرآباد واقع شده و نام آن ورزنده است.
| تاریخ تولد | ۱۲۷۴ه.ش. |
|---|---|
| تاریخ درگذشت | ۱۳۵۹ه.ش. |
| ملیت | کشور ایران |
حوادث مهم زندگی
مهاجرت به
شهر استانبول
روابط خانوادگی
نام همسر
نام پدر
نام پسر
نام دختر
نام نوه
دارای رابطه خانوادگی با
تاریخ زندگی زهرا نظام مافی
زهراسلطان عزت السلطنه، دختر رضا قلی خان نظام السلطنه و خدیجه سلطان خانم دختر میرزا رضا آشتیانی به سال 1312 ه.ق متولد شد. وی در سال 1329 ه.ق با پسر عبدالحسین میرزا فرمانفرما یعنی عباس میرزا سالار لشکر از بطن عزت الدوله دختر مظفرالدین شاه پیمان زناشویی بست و یک سال بعد صاحب اولین فرزند خود هما خانم شد. تاج الملوک دومین دختر وی در 1332 ه.ق زمانی که عباس میرزا سالار لشکر صاحب حکومت همدان بود متولد شد و پس از دو سال همزمان با جنگ جهانی اول زهراسلطان به همراه سایر اعضای خانواده راهی کرمانشاه شد. مقارن تشکیل حکومت موقت توسط رضا قلی خان نظام السلطنه در شهر کرمانشاه و پس از شکست عثمانی، به استانبول مهاجرت کردند در حالی که عباس میرزا سالار لشکر همراه مهاجرین نرفته، به تهران بازگشت. عزت السلطنه نیز تا پایان جنگ جهانی اول با پدر و مادر و سایر افراد فامیل در استانبول ماند. در پایان جنگ به جز رضا قلی خان نظام السلطنه که به اروپا تبعید شد، همگی به تهران بازگشتند. در سال 1339 ه.ق عزت الملوک (1) دختر سوم زهراسلطان به دنیا آمد، پس از کودتای 1299 ه.ش نیز که سردار سپه عدهای از رجال مملکتی از جمله نصرت الدوله فیروز را زندانی کرده بود، عباس میرزا سالار لشکر برادر نصرت الدوله را هم برای حدود سه ماه در بند کرد. یک سال بعد، سالار لشکر به عنوان حاکم همدان منصوب و به همراه خانواده راهی آن دیار شد، و چون احمد شاه در همان روزها قصد سفر به اروپا را داشت بر سر راه خود و به همراه سردار سپه مهمان سالار لشکر شد. سال بعد نیز حاکم بروجرد و لرستان شد. در طی این دوران زهراسلطان، دختر چهارم و نخستین پسر خود یعنی مهری دخت و بهرام را صاحب شد. البته چون در سال 1303 ه.ش سالار لشکر به عنوان نماینده ی مردم مراغه در مجلس شورای ملی برگزیده شده بود، خانوادی او نیز در شهر مراغه اقامت گزیده بودند. در این اوان ماجرای الغای سلطنت خاندان قاجار و اعلام سلطنت رضاخان به وجود آمد که چون سالار لشکر و برادرش نصرت الدوله از جمله مخالفان این طرح بودند به این حکم رأی ندادند، طرد شده، از عرصه ی کارهای حکومتی خارج شدند. از آن پس تا سال 1314 ه.ش که سالار لشکر پس از تحمل مدتی بیماری درگذشت زهراسلطان با شش کودک روزگار میگذراند در حالی که شوهر بیمارش در برلین درگذشته بود. آن چه که پس از مرگ شوهر بر زهراسلطان گذشت، زندگی آشفته و پررنجی بود که بخشی به واسطه ی قهر روزگار و بخشی نیز به واسطه ی ظلم رضاشاهی بر وی و فرزندانش رفت. منزل اولیه ی آنها در منطقه ی سالاریه (پاستور کنونی) توسط رضاشاه مصادره شد. خانه ی دومشان نیز مجددا به دستور شاه توقیف شد.
شروع امور خیر در شرایط بد اقتصادی
در ضمن بروز جنگ جهانی دوم درآمد خانواده که تا آن روز از املاک روستایی واقع در آذربایجان تأمین میشد، با پیش آمد شرایط نامساعد جنگ، قطع شد و دیگر چیزی به عنوان عایدات از آذربایجان به دست زهراسلطان نرسید. مزید بر این اوضاع، غضب رضاشاه هم شرایط نامطلوبی را برای زهراسلطان به وجود آورد. با این وجود از آن روز که این زن نیکوکار در ادامه ی کارهای انسان دوستانه ی خود از زندگی مرفه خود جدا ماند، با جدیت و انگیزهای قویتر به افراد دردمند و بیسرپرست توجه کرد. وی در طول سالهای 1320 تا 1359 ه.ش که درگذشت، عده ی زیادی از اطفال مستمند و بی سرپرست و بیخانمان را تحت تکفل خود گرفت. بدین صورت که پسرهایی را که قبول حضانت نموده بود پس از رسیدن به سن بلوغ و فراگرفتن کارهای فنی در بازار کار به شغلی واداشت. دختران را هم تشویق به یادگیری فنون خانه داری کرده، پس از تهیه ی جهیزیه ای آبرومندانه راهی خانهی بخت کرد.
اغلب این کودکان کسانی بودند که بر اساس وقوع زلزلهی خانمانسوز بوئین زهرا بی یاور مانده بودند – هر چند تعدادی از آنها با مادرانشان نزد وی زندگی میکردند – تحت سرپرستی و مراقبت زهراسلطان قرار گرفتند. علاوه بر نگهداری ایتام و بی سرپرستان، آنچه که نام زهراسلطان نظام مافی را بلندآوازه کرد، اهتمام وی به ساختن مسجد، کتابخانه و مدارس مختلف در شهرهای متعدد، علی الخصوص ایجاد آموزشگاههای حرفه ای بود، که از محل درآمد املاک موروثی شخصی اش، و با وجود سطح پایین اقتصاد خانوادگی، ایجاد کرد، ضمن آنکه موقوفاتی را نیز بر آنها قرار داد.
امور خیری که توسط زهرا نظام مافی بنا نهاده شد.
از جمله میتوان به این موارد اشاره کرد:
1. احداث و اهدای یک باب دبستان در قریه ی قرهورن شهرستان میاندوآب به سال 1332 ه.ش که توسط محمدعلی معتمدیان پیشکار وی، این ساختمان به صورت بلاعوض و با مصالحه به اداره ی فرهنگ وقت آن شهرستان هدیه شد.
2. اهدای کمکهای مالی به منظور ساخت بیمارستان عباسی در شهرستان میاندوآب به سال 1333 ه.ش که فرزندش بهمن میرزا فرمانفرمائیان به عنوان بانی آن کار اهدای مبلغ مذکور به جمعیت شیر و خورشید سرخ میاندوآب را بر عهده داشت. در این مرکز حتی محل اسکان پزشکان هم پیش بینی شده بود و به مرور که سازمانهای دولتی متوجه تجهیزات بالای این بیمارستان شدند، آنها نیز علاقه مند به اعطای کمک های مختلف به بیمارستان شده، به تدریج اختیار سرپرستی آن به دست شیر و خورشید سرخ آن شهرستان افتاد. با این وجود کماکان زهراسلطان به کمک های مالی سالانه ی خود ادامه می داد امروزه نیز هلال احمر ادارهی این بیمارستان را بر عهده دارد.
3. واگذاری پنج هزار متر مربع و دو میلیون ریال وجه نقد به وزارت فرهنگ وقت به سرپرستی دکتر مهران، به منظور تأسیس مؤسسه ای تعلیماتی در سال 1338 ه.ش در قریه ی مهرآباد تهران امروزه در این مؤسسه دبیرستانی به نام 15 خرداد دایر است.
4. احداث و وقف دبیرستان زهرا نظام مافی و تکمیل کلاسهای آن در سال 1340 ه.ش در ناحیه ی 11 تهران.
5. تأسیس و وقف ورزشگاه ویژه ی معلولین و بانوان کشور با مساحتی بالغ بر چهار هزار و هشتصد و بیست و سه متر مربع در سال 1344 ه.ش در شهر تهران که به سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران صلح شد. رونوشت وقف نامه ی، به شرایط واقف مفصلا اشاره کرده است. ورزشگاه مذکور که در منطقه ی 9 شهری که سابقا «غار» خوانده میشد و از دهستانهای منطقه ی مهرآباد محسوب میشد امروزه در خیابان شمشیری، خیابان شهید علی اکبر رعنایی در جنوب فرودگاه مهرآباد واقع شده و تحت نام ورزشگاه ورزنده خوانده میشود. این در حالی است که در شرایط فی مابین طرفین مصالحه که بر اساس سند تنظیم شده به همین منظور که در هشتم اسفند سال 1344 ه.ش در دفترخانه ی اسناد رسمی شماره ی 98 حوزه ی ثبت تهران به ثبت رسمی رسیده است تصریح شده که نام ورزشگاه مذکور تحت عنوان «استودیوم ورزشی نظام مافی ویژه ی معلولان و بانوان کشور» خوانده شود.
6. تأسیس و وقف مسجد امیرالمؤمنین (ع) در زمینی به مساحت بالغ بر هزار و دویست و پنجاه و شش متر مربع همراه با یک باب خانه برای سکونت پیش نماز مسجد و فهرست طویلی از موقوفات مربوط به مسجد که در سال 1345 ه.ش به ثبت اداره ی اوقاف رسیده است این مسجد در منطقه ی 9 شهرداری خیابان شهید عبدالله صفری نبش خیابان شهید محسن نجفی پلاک 14 در جنوب فرودگاه مهرآباد قرار دارد.
7. تأسیس و وقف مدرسه ی حرفه ای دخترانه به سال 1346 ه.ش در خیابان مهرآباد تهران که در آن زمان خارج از حوزه ی مرکزی شهر قرار داشت و جزو املاک خانوادگی زهراسلطان محسوب میشد. در وقفنامه ی مربوطه آمده است که صرفا زمین مورد مصالحه باید برای احداث مدرسه ی حرفهای دخترانه با نام «مدرسه ی حرفه ای دخترانه ی نظام مافی» مورد استفاده قرار گیرد. ضمنا تصریح شده بود که مدت این صلحنامه 99 سال خواهد بود و وزارت آموزش و پرورش جز به این نیت و این نام، حق هیچ گونه دخل و تصرف دیگری در این مدرسه ندارد. مدرسه ی مزبور که اینک تحت نام عروهالوثقی خوانده میشود در همان خیابان استودیوم ورزشی واقع است که در زمان احداث به دلیل دوری از مرکز شهر، عملا از شاگرد در آن خبری نبود. به گونه ای که تعداد پرسنل مدرسه بیش از تعداد دانش آموزان بود. در نتیجه به امر فرح پهلوی، از یکی از پرورشگاهها تعدادی دختر جهت فراگیری فنون خانه داری، گل آرایی، آشپزی و… به این مدرسه انتقال یافتند. اما چون دختران یاد شده در محیطی رشد یافته بودند که تعالیمی چون پیانو، رقص و آواز را آموخته بودند، از یادگیری آشپزی و بافتنی و… دلخور شده دست به اعتصاب زدند. مآلا به واسطه ی بروز پارهای مسائل سیاسی و در جهت حفظ مصالح مملکتی ناشی از پیامدهای منفی اعتصاب دختران، دختران به محل قبلی بازگردانده شدند. به مرور و طی سالهای بعد در نتیجهی گسترش شهر تهران، مدرسه مورد استفاده قرار گرفت.
8. وقف آموزشگاه حرفه ای مخصوص ناشنوایان و لالها در زمینی به مساحت 3,031 متر مربع و اختصاص موقوفاتی به آن به شرط آنکه در آن صرفا آموزشگاه و یا آسایشگاه احداث شود که به سال 1347 ه.ش در تهران و در منطقه ی مهرآباد آموزشگاه حرفه ای احداث شد در طول تمام سالهای بعد نیز کلیه ی امور مربوط به نقاشی، تعمیرات، تکمیل و تأسیس مستغلات جنبی این مرکز نیز بر عهدهی خود زهراسلطان قرار داشت.
9. ایجاد و وقف مرکز بهداشتی و درمانی زهرا نظام مافی واقع در خیابان پادگان – خیابان شمشیری – کوچه ی شهید محمودعلی کرمی در جنوب فرودگاه مهرآباد نیز یکی دیگر از اقدامات نیکوکارانه ی آن بانوی بزرگوار به شمار می آید که امروزه از سوی بیماران و مراجعان متعدد این مرکز که روزانه به بیمارستان مراجعه میکنند، اهمیت فداکاری و امور عام المنفعه ی زهراسلطان را متناوبا فرایاد آورده در هر زمانی به روح پرفتوح وی درود فرستاده، در آرزوی ادامه ی فعالیت کارهای خیر این زن فداکار هستند.
تصاویر ضمیمه:
از شما دعوت می کنیم این مطالب را نیز بخوانید:
محله مهرآباد مهریه عصمت الدوله + عکس
وصف مهرآباد از زبان دوستعلی خان + عکس
عکس های قدیمی از فرودگاه مهرآباد
